Günahlardan necə çəkinək?
İnsan həyatının əsas məqsədlərindən biri – Allahın razılığını əldə etmək və ruhunu günahlardan təmiz saxlamaqdır. Haramlardan çəkinmək, təkcə zahiri əməllərdən uzaq durmaq deyil, həm də daxili aləmi qorumaq və nəfsin gizli tələlərinə qalib gəlmək deməkdir.
Əsl mənəvi mübarizə insanın öz xəyallarını və düşüncələrini nəzarət edə bilməsindən başlayır.
Xəyal və Onun Mənası
İnsanın gözü açıqkən gördüyü hər bir şey onun zehnində də bir şəkil kimi qalır. Gözü bağladıqda belə, o şəkil təxəyyüldə yaşamağa davam edir. Burada iki növ təsəvvür meydana çıxır:
1. Hissi təsvir – real aləmlə birbaşa əlaqəsi var.
2. Xəyali təsvir – artıq hissi əlaqə kəsilib, şəkil düşüncədə qalır.
Bəzən insan real aləmdə mövcud olmayan şeyləri təxəyyülündə canlandırır – məsələn, insan başı olan at. Bu kimi birləşmiş, reallıqda olmayan şəkilləri düşünmək “mutəxayyilə qüvvəsi” adlanır və insanı yanlış arzulara, hətta günaha aparmaq gücünə malikdir.
Haramdan Çəkinməyin Daxili Məqamları
Haramlardan qorunmaq yalnız onları zahirdə tərk etməklə məhdudlaşmır. Əməldən savayı, insan öz təxəyyülünü də idarə etməlidir. Hər hansı bir günaha, hətta düşüncə səviyyəsində belə, yol verməmək lazımdır. Çünki, nəfs öncə insanı həmin fikrə cəlb edir, sonra bu düşüncə insanın varlığında kök salır və onu əmələ sürükləyir.
Məsumlardan (əleyhimussələm) rəvayən olunub ki, nəfsin cihadı mərhələlərlə həyata keçirilməlidir:
1. Müşarətə (şərt qoymaq) – günahı tərk etməyə niyyət etmək.
2. Müraqibə (nəfsi izləmək) – hər zaman özünü nəzarətdə saxlamaq.
3. Mühasibə (özünü hesaba çəkmək) – etdiyi işləri, dediklərini, fikirlərini təhlil etmək.
Haramdan qorunmaq üçün isə başlıca addım nəzarətlə xəyala hakim olmaq – xəyalların gedişatını doğru istiqamətə yönəltməkdir.
Xəyalı Necə İdarə Etmək Olar?İnsanın daxili tənzimləyicisinin ən vacib vəzifəsi – xəyalın yersiz, harama aparan sahələrə sürüklənməsinə imkan verməməkdir. Bir düşüncə, bir arzu insanın zehnində nəyisə günah və cazibədar şəkildə təqdim edərsə, insan ona bağlana və onu gerçək əməldə işləyə bilər.
Fikrin gedişini izləmək:
Harama və günaha aparan xəyalları hiss etdikcə onları dərhal təmiz, halal və gözəl mövzulara yönəltmək lazımdır.
Ruhani məşq:
İnsanın nəfsi əvvəl xəyalı idarə etməyə çətinlik çəkə bilər, lakin davamlı məşq və mübarizə vasitəsilə bu çətinlik yavaş-yavaş asanlaşır.
Daimi məşğuliyyət:
İnsan ruhunu, zehnini daim faydalı əməllərlə, halal və gözəl düşüncələrlə məşğul etməlidir ki, o, batil və harama aparan düşüncələrə dalmasın.
Günahın tədbiri:
Qəlbində haramı düşünmək istədikdə, həmin an özünü tənbeh etməyi, dua etməyi, Allahdan kömək diləməyi adət halına gətirmək lazımdır.
Şəriətin Zahir və Batini
Şəriətin yeganə məqsədi yalnız zahiri ibadətlər, namaz, oruc, həcc kimi zahiri əməllərdən ibarət deyil. Onun daha dərin məqamı – insanın batinini qoruması, qəlbinin və zehninin saf qalmasıdır. Əgər insan zahirdə günahdan uzaq olsa, amma qəlbində ona meyl göstərirsə və onu xəyali şəkildə yaşayırsa, həmin günahın ziyanından tamamilə uzaq qala bilməz. Böyük ehtimalla gec-tez həmin günaha mürtəkib olacaq.
Xülasə
Haramdan qorunmaq hər bir möminin daim mübarizə etdiyi bir yoldur. Bunun üçün:
1. Daim Allahdan kömək istə və xidmətində ixlaslı ol.
2. Xəyallarına, düşüncələrinə daim diqqət yetir.
3. Qəlbində, zehnində günahı gizlədən, zinət və cazibə ilə təqdim edən xəyalları tanı və onlardan uzaqlaş.
4. Nəfsin səni harama sürükləməsinə imkan vermə.
5. Halal düşüncələri, müsbət xəyalları ruhunda inkişaf etdirməyə çalış.
6. Unutma ki, xəyallar və daxili düşüncələr nəfsin önəmli cəbhəsidir. Şeytan ən çox xəyallar vasitəsilə insanı yoldan çıxarmağa çalışır. Onun qarşısını almaq üçün nəfsini, daxili aləmini daim nəzarət altında saxlamalısan və harama aparan yolları öz ruhundan silməyə çalışmalısan.
Allahın yardımı ilə bu yolda sabit qalmaq mümkündür və hər bir mömin bu böyük cihadda (Nəfslə cihad) müvəffəq ola bilər.